تالاب انزلی کجاست؟
تالاب انزلی در قسمت جنوب غربی شهر انزلی قرار دارد و از طرق کانال آب تا شمال ادامه پیدا می‌کند و سرانجام به دریا می‌ریزد. یکی از نکات جالب در رابطه با این تالاب یا همان طور که گیلانی‌ها می‌گویند، «سَل» این است که قسمتی از شهر محسوب می‌شود و نوعی از زندگی روزمره در آن جریان دارد؛ یعنی اهالی حوالی تالاب گاهی اوقات برای انجام کارهایشان با قایق و از درون تالاب رفت‌و‌آمد می‌کنند.
تالاب انزلی هم به خاطر وسعت، هم به خاطر زیبایی‌های طبیعی و البته که به‌خاطر پرندگان مهاجرش بسیار مشهور شده و تماشایی است. اما بدون شک دلیل اصلی شهرت تالاب انزلی به گل لاله مردابی و نیلوفر آبی آن بر می‌گردد. شهرت و محبوبیت تالاب انزلی طوری است که احتمالا سخت بتوان خانواده‌ای ایرانی را پیدا کرد که عکسی در مرداب انزلی نداشته باشد.
خوب است این را هم بدانید که لاله مردابی و نیلوفر آبی با اینکه شباهت زیادی به هم دارند اما دو گل متفاوت هستند.
تاریخچه و نحوه شکل‌گیری
در برخی از پژوهش‌های زمین‌شناسی زمان پیدایش این تالاب را به 100 هزار سال پیش نسبت می‌دهند. حتما می‌دانید که زمین در ابتدا از دریاهای بی‌پایانی تشکیل شده بود و به مرور زمان و سر برآوردن خشکی‌ها مناطق خشک فعلی کم‌کم شکل گرفتند. تالاب انزلی هم محصول به وجود آمدن خشکی انزلی، غازایان و دیگر خشکی‌های فعلی است.
به مرور زمان و با جدا شدن از دریا محوطه فعلی تالاب انزلی از رسوبات ماسه شکل گرفت و با سرازیر شدن رودخانه‌هایی که به مرداب می‌ریزند این تالاب در حدود 15 هزار سال پیش به شکل امروزی در آمد.
در ابتدای قرن بیستم شوری آب تالاب بیشتر از امروز بوده است. هرچند که در سال‌های اخیر هم با بالا آمدن سطح آب دریای خزر و زیاد شدن میزان املاح در آب رودخانه‌ها میزان شوری آب تالاب انزلی افزایش پیدا کرده است؛ با این وجود هنوز تالاب انزلی یک تالاب آب شیرین محسوب می‌شود.
دسترسی به تالاب انزلی با وسایل نقلیه عمومی
برای رفتن به تالاب ابتدا باید خودتان را به انزلی برسانید. برای این کار می‌توانید بلیطی به مقصد رشت یا انزلی تهیه کنید. اگر قصد دارید با قطار مسافرت کنید باید به رشت رفته و از آنجا به راحتی با یک کورس سواری خودتان را به انزلی برسانید.
در سفر با اتوبوس اما می‌توانید بلیت خود انزلی را هم تهیه کنید. وقتی به انزلی برسید به راحتی از از هر جای شهر با تاکسی می‌توانید به یکی از اسکله‌های تفریحی حاشیه مرداب بروید و گشت‌و‌گذار خودتان را در این تالاب شروع کنید. البته شاید بد نباشد به این مساله هم اشاره کنیم که برخلاف بعضی از تصاویر ارائه شده در فیلم‌ها برای ارتباط با مردم انزلی و رشت نیازی به زبان فرانسه ندارید و با زبان گیلکی یا فارسی هم کارتان راه می‌افتد.
گونه‌های گیاهی و جانوری تالاب
همان طور که قبلتر اشاره کردیم تالاب انزلی یک تالاب آب شیرین است و همین مساله در کنار وسعت، میزان رطوبت محیط و عمق آب باعث شده یک زیستگاه منحصر‌به‌فرد برای گیاهان و جانوران گوناگون باشد.
پوشش جانوری
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این تالاب مثل سایر مکان‌های مشابه در جهان این است که هر ساله میزبان میزان زیادی از پرندگان مهاجر از گونه‌های مختلف می‌شود. علاه بر آب شیرین و وسعت مناسب، پوشش گیاهی مرداب و حوالی آن مهم‌ترین عاملی است که پرندگان مهاجر را به آنجا می‌کشاند. از نظر میزان تنوع پرندگان مهاجر، کمتر جایی در کشور و منطقه به پای مرداب انزلی می‌رسد. این تالاب در مسیر مهاجرت پرندگان از سیبری قرار دارد و هر ساله از آنها میزبانی می‌کند.
از عقاب دریایی تا پلیکان و … همه و همه در ماههای سرد سال مدتی را در تالاب انزلی به سر می‌برند. اما پرندگان مهاجر تنها پرندگانی نیستند که به تالاب می‌آیند و بسیاری از پرندگان بومی هم در مرداب انزلی زندگی می‌کنند. با توجه به اینها در هنگام پاییز و زمستان تالاب به بهشت پرنده‌نگران تبدیل می‌شود. تنوع پرندگان بومی در مرداب هم دست کمی از پرندگان مهاجر ندارد و انواع مرغابی، اردک، غاز تا قوه و حواصیل را شامل می‌شود.
هر تالابی حتما یک زیستگاه مهم برای انواع آبزیان هم به شمار می‌رود؛ مخصوصا اگر راهی به دریا هم داشته باشد. بنابراین تالاب انزلی زیستگاه و محل تخم‌ریزی بسیاری از ماهیان دریای خزر هم محسوب می‌شود؛ از ماهی سفید تا ماهی آزاد کپور و صد البته پادشاه مرداب‌ها اردک ماهی. هرچند که به خاطر آلودگی‌های محیط زیستی در سال‌های اخیر میزان ماهیان و آبزیان در مرداب کاهش یافته است اما همچنان زیستگاه مهمی برای آنها است.
اما گونه‌های جانوری تالاب تنها به آبزیان محدود نمی‌شود. پوشش گیاهی و آب‌وهوای مطلوب مرداب و حوالی آن باعث شده تا زیستگاه مناسبی برای پستانداران و سایر گونه‌ها هم باشد. از فک خزر تا روباه، گربه وحشی، شغال و … همه و همه در دور و اطراف تالاب یافت می‌شود. همچنین انواع خزندگان، دوزیستان و جوندگان از سایر موجوداتی هستند که در حوالی تالاب انزلی زندگی می‌کنند.
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی تالاب انزلی را باید به چند بخش تقسیم کنیم؛ پوشش گیاهی شناور، غوطه‌ور، حاشیه آب و زمین‌های اطراف.
پوشش گیاهی شناور: گیاهان شناور در آب همان طور که از نامشان مشخص است برگ‌هایشان بر روی آب شناور می‌ماند و مثل نیلوفر آبی خود گل سر از آب بیرون می‌آورد و ریشه در کف مرداب می‌ماند.
پوشش گیاهی غوطه‌ور: گیاهان غوطه‌ور در آب هم در سطح آب برگ‌ها و گل خود را می‌گسترانند. این نوع گیاهان بخش زیادی از تالاب انزلی را تشکیل می‌دهند و تنوع چشمگیری دارند.
گیاهان حاشیه آب: نیزار یا نی‌ها بهترین معرف گیاهان حاشیه‌ای است که تقریبا سراسر حاشیه تالاب انزلی را می‌پوشاند.
پوشش گیاهی زمین‌های اطراف تالاب: خاک اطراف مرداب بسیار حاصلخیز است به همین خاطر زمین‌های حوالی تالاب انزلی هم پر از گونه‌های گیاهی متنوع از توسکا تا مردابی است.
در تالاب انزلی چطوری تفریح کنیم؟
تنها یک راه برای گشت‌و‌گذار در میان تالاب‌ها وجود دارد و آن هم از طریق قایق‌سواری است. به همین دلیل اولین تفریحی که در تالاب انزلی رایج است و طرفداران بسیاری دارد همان چرخیدن با قایق در میان آن است. اگر به تفریحات ورزشی هم علاقه دارید می‌توانید در تالاب کایاک‌سواری کنید که بسیار تجربه لذت‌بخشی خواهد بود.
برای قایق‌سواری در تالاب گزینه‌های زیادی در دسترس است. کافی است در انزلی به یکی از اسکله‌های تفریحی حاشیه تالاب بروید و از میان سرویس‌های متنوعی که با زمان و مسیرهای مختلف ارائه می‌کنند یکی را انتخاب کنید.
این را در نظر داشته باشید که هزینه قایق‌سواری در تالاب با توجه به فصل و میزان مسافر می‌تواند متفاوت باشد. یعنی وقت‌هایی که مسافر و گردشگر کمتری در بندر حضور دارند امکان تخفیف گرفتن وجود دارد. البته قایق‌های بدون مجوزی هم هستند که همیشه ارزان‌تر از جاهای رسمی، تور قایق‌سواری برگزار می‌کنند و خب راستش را بخواهید چندان توصیه نمی‌شود.
مسیرهای قایق‌سواری در مرداب انزلی می‌تواند کاملا با هم متفاوت باشد؛ از مسیر کوتاه‌تری که به دریا و اسکله منتهی می‌شود تا مسیرهای دیگری که تا نزدیکی صومعه‌سرا می‌رود و بسیار دیدنی است. به طبع هزینه‌شان هم همین قدر باهم تفاوت دارد.
راستی اگر می‌خواهید لاله‌های مردابی حضور پررنگی در تالاب داشته باشند باید در اواخر بهار به انزلی سفر کنید که فصل رویش این گل‌های شگفت‌انگیز است.
برای علاقه‌مندان به عکاسی و فیلمبرداری هم تالاب انزلی مکان‌های بی‌شماری دارد و می‌توانید تصویرهای خیره‌کننده‌ای ثبت کنید. اگر تجهیزات حرفه‌ای ندارید هم سلفی‌های زیبا که می‌توانید بگیرید! هرچه باشد سلفی گرفتن در مرداب احتمالا از آسانسور جذاب‌تر است!
یکی دیگر از تفریحاتی که در تالاب‌ها امکان دارد ماهیگیری است. ماهیگیری از آن تفریحاتی است که طرفداران خاص خودش را دارد و از بیرون ممکن است چندان جذاب به نظر نرسد. اما اگر چم و خم کار را بدانید و البته صبور باشید لذت فراوانی در انتظار شما خواهد بود؛ مخصوصا در تالاب انزلی.
تفریح دیگر که باز محبوب عده بسیاری است، پرنده‌نگری یا همان تماشای پرندگان است. کمی قبلتر اشاره کردیم که تالاب انزلی هر ساله در روزهای سرد سال میزبان پرندگان مهاجر فراوانی است که از سیبری به سمت نواحی گرمسیری می‌روند. در نتیجه اگر یکی از برنامه‌هایتان در سفر به انزلی پرنده‌نگری است باید در پاییز و زمستان از آنجا دیدن کنید.
شب پرستاره در تالاب یا تلالو خورشید در نیزارها
انتخاب میان این دو واقعا سخت و دشوار است و البته سلیقه‌ای؛ بسته به اینکه شما بیشتر اهل خورشید و روشنایی هستید یا مهتاب و ستارگان و سکوت شب لابد یکی از این دو گزینه را ترجیح خواهید داد. اما تالاب انزلی در شب هم بسیار تماشایی و کمی رازآلود است. مخصوصا اگر شب پرستاره و یا ماه کامل باشد.
بازتاب نور ستارگان و ماه از آسمان شب در تالاب صحنه‌های زیبایی را به وجود می‌آورد که کم از نقاشی معروف ون‌گوگ ندارد. به هر حال پیشنهاد ما به شما این است: هم شب پر ستاره و هم تلالو خورشید در نیزارها.
بهترین زمان سفر به انزلی
برای این سوال هم پاسخ قطعی و مشخصی وجود ندارد. چون بستگی به این دارد که شما برای چه به انزلی سفر می‌کنید و می‌خواهید از تالاب دیدن کنید؟ اگر از هوای گرم و شرجی فراری هستید طبعا بهتر است بی‌خیال اواخر بهار و کل تابستان شوید. اما از طرفی دیگر برای دیدن لاله مردابی باید در این موقع از سال به تالاب بروید. همچنین اگر طاقت سرما را ندارید پاییز و زمستان به شما توصیه نمی‌شود.
اما برای پرنده‌نگری چاره‌ای ندارید جز اینکه در هنگام سرما به سیر و سیاحت در مرداب بپردازید. اگر فقط از نظر آب‌و‌هوایی بخواهیم بگوییم اردیبهشت بهترین زمان برای سفر به انزلی و قایق‌سواری در تالاب است. در هر صورت هر وقت که گذرتان به انزلی بیفتد تالاب چیزی برای عرضه به شما دارد.
چرا تالاب انزلی در تابستان به رنگ سرخ در می‌آید؟
چشم‌اندازهای طبیعی در فصل‌های مختلف سال و تحت تاثیر عوامل گوناگون چهره متفاوتی پیدا می‌کنند. تالاب انزلی هم از این قاعده جدا نیست و علاوه بر اینکه وسعت و عمقش در ماههای مختلف تغییر می‌کند در فصل تابستان رنگ و بوی دیگری دارد.
دلیل سرخ پوش شدن سطح تالاب در تابستان به همان مهم‌ترین جاذبه‌اش بر می‌گردد؛ گل‌های لاله مردابی که در این فصل می‌رویند و تالاب را به رنگ سرخ در می‌آورند. این تفاوت آنقدر چشمگیر است که اگر تصویری از مرداب انزلی در فصل تابستان را کنار تصویری دیگر از فصل زمستان ببینیم، شاید در تشخیص اینکه هر دو عکس متعلق به یک جا هستند دچار مشکل شویم.
امکانات رفاهی و دیدنی‌های اطراف تالاب انزلی
در حوالی این تالاب رستوران‌های بسیاری وجود دارد که برای علاقه‌مندان به خوشمزه‌جات بسیار وسوسه‌کننده خواهد بود. برای تجربه غذاهای دریایی در گیلان مکانی مناسب‌تر از این رستوران‌ها وجود ندارد؛ رستوران‌هایی که بعضی از آنها در وسط مرداب و بر روی آب مثل یک جزیره قرار دارند.
اما دو جای دیدنی بسیار پرطرفدار در حاشیه مرداب واقع شده‌اند که برای عده‌ای می‌تواند حتی یک مقصد سفر مستقل باشد؛ پناهگاه حیات وحش سلکه در نزدیکی صومعه‌سرا و دیگری منطقه حفاظت‌شده سیاه کیشم. طبیعت دوستان و پرنده‌نگران امکان بازدید از این دو زیستگاه شگفت‌انگیز را ازدست نخواهند داد.
از دیگر دیدنی‌های تالاب هم جزایر آن است که در هنگام قایق‌سواری منظره‌های چشم‌نوازی را خلق می‌کند.
